سنگ بزرگ تولید
اما آمارهای منتشر شده توسط وزارت صمت در ارتباط با تولید خودرو نشان می‌دهند شرکت‌های خودروساز امکان عملیاتی کردن برنامه‌ریزی‌های انجام شده را حتی در سال‌جاری ندارند و به نظر می‌رسد دومینوی محقق نشدن این برنامه تا افق ۱۴۰۴ ادامه داشته باشد.
ابتدای سال‌جاری دولت دوازدهم تولید یک‌میلیون و ۲۵۰هزار دستگاه خودرو را هدف‌گذاری کرد. علیرضا رزم‌حسینی وزیر صمت دولت دوازدهم تولید یک‌میلیون و ۱۰۰هزار دستگاه خودرو را به دو خودروساز بزرگ تکلیف کرد و از خودروسازان خصوصی نیز خواست تولید ۱۵۰هزار دستگاه خودرو را تا پایان سال‌جاری عملیاتی کنند. در همان زمان هم کارشناسان تاکید داشتند تا زمانی که موضوع قیمت‌گذاری و تحریم‌ها تعیین‌تکلیف نشود، تیر وزارت صمت مانند چند سال اخیر به هدف نخواهد خورد و خودروسازان نمی‌توانند به برنامه تکلیف شده جامه عمل بپوشانند. با تغییر دولت، فاطمی‌امین جای رزم‌حسینی را گرفت. در حالی که این امیدواری وجود داشت دولت جدید نگاه واقع‌بینانه‌تری به خودرو داشته باشد با این حال شاهد بودیم که وزیر صمت دولت سیزدهم پا را فراتر گذاشت و در آخرین اظهارنظر خود اعلام کرد شرکت‌های خودروساز امسال ۱۳۰هزار دستگاه خودرو بیشتر از آمار سال گذشته تولید خواهند کرد. برنامه تولید ۳میلیون دستگاه خودرو در سال ۱۴۰۴ و صادرات یک‌میلیون دستگاه خودرو را بسیاری از کارشناسان اگر نگوییم غیر‌ممکن اما بسیار سخت عنوان کرده‌اند. آنها تاکید داشتند تولید این تعداد خودرو آن هم در شرایطی که صنعت خودرو همچنان با چالش‌های متعددی دست به گریبان است چندان در دسترس قرار ندارد.
چالش‌های اصلی خودروسازانبررسی آمارهای تولید خودرو در سال گذشته که توسط وزارت صمت منتشر شده، نشان می‌دهد صنعت خودروی کشور در مجموع توانسته تولید حدود ۹۹۱هزار و ۷۰۰ دستگاه انواع خودروی سواری، خودروی تجاری سنگین و سبک را نهایی کند.
چنانچه خودروسازان بخواهند آن‌طور که وزیر صمت گفته تولید خود در سال‌جاری را حدود ۱۳۰هزار دستگاه به نسبت سال گذشته افزایش دهند باید در پایان سال‌جاری تولید حدود یک‌میلیون و ۱۲۲هزار دستگاه از محصولات خود را عملیاتی کنند. اما آمارهای وزارت صمت نشان می‌دهد مجموع تولید خودرو تا پایان فصل پاییز عددی در حدود ۷۴۲هزار و ۴۰۰ دستگاه بوده است. بنابراین شرکت‌های خودروساز تنها سه‌ماه فصل زمستان را فرصت دارند تولید حدود ۳۷۹هزار و ۳۰۰ دستگاه خودرو را عملیاتی کرده تا بتوانند به برنامه سیاستگذار خودرویی عمل کنند.
تولید این تعداد خودرو در فرصت سه‌ماه فصل زمستان نیازمند این است که شرکت‌های خودروساز به طور متوسط ماهانه حول و حوش ۱۲۶هزار و ۴۵۰ دستگاه انواع خودروی سواری، تجاری سنگین و سبک تولید کنند. اما آیا این توان در شرکت‌های خودروساز وجود دارد که بتوانند تولید این تعداد خودرو را عملیاتی کنند؟ در حال حاضر شرکت‌های خودروساز با چالش‌های مختلفی دست به گریبان هستند و همین مساله باعث می‌شود خودروسازان نتوانند برنامه‌های دیکته شده در ارتباط با تولید و عرضه را محقق کنند.
بی‌تردید چالش نقدینگی بیش از سایر چالش‌ها سبب می‌شود شرکت‌های خودروساز در تولید و عرضه با مشکل روبه‌رو شوند. در حالی که خودروسازان همچنان در تب کمبود نقدینگی می‌سوزند سیاستگذار کلان اصرار دارد همچنان قیمت محصولات تولیدی را به شرکت‌های خودروساز دیکته کند. قیمت‌گذاری دستوری سبب شده شرکت‌های خودروساز بخش عمده‌ای از سبد محصولاتی خود را با زیان برای مشتریان فاکتور کنند. تولید با زیان خودرو آن هم در شرایط تحریمی علاوه بر اینکه فشار مضاعفی به خودروسازان وارد می‌کند سبب می‌شود خطوط تولید آنها خلوت‌تر شود. بنابراین در کنار چالش تامین نقدینگی، تداوم تحریم‌های صنعت خودرو، مدیران خودروساز را برای اداره بنگاه تحت مدیریت خود با چالش‌های عدیده‌ای روبه‌رو کرده است.
اما این همه مشکلات صنعت خودرو نیست و در کنار دو دست‌انداز قیمت‌گذاری دستوری و تحریم‌ها، اخیرا دست‌انداز دیگری سرعت خودروسازان را در جاده تولید بیش از گذشته کاهش داده است. چالش تامین قطعات الکترونیکی یا همان ریزتراشه‌ها سبب شده خودروسازان برخی از محصولات خود را به صورت ناقص از خط تولید خارج و تا تکمیل شدن در پارکینگ‌های خود دپو کنند.
به‌رغم اصرار شرکت‌های خودروساز به تولید محصولات ناقص شاهد هستیم که خودروسازان بین‌المللی تلاش می‌کنند خود را با شرایط جدید وفق داده و تیراژ تولید خود را با شرایط فعلی منطبق کنند. برآوردها نشان می‌دهد سایه چالش تامین قطعات الکترونیکی حداقل تا پایان سال‌جاری میلادی حول و حوش یک سال دیگر روی سر صنعت خودروی جهان از جمله خودروسازان داخلی سنگینی می‌کند. حال در این شرایط مشخص نیست اصرار سیاستگذار خودرویی به افزایش تیراژ که منجر به افزایش تعداد محصولات ناقص می‌شود، چیست؟ از آنجا که در بررسی آماری وزارت صمت تفکیکی میان خودروهای ناقص با محصولات کامل وجود ندارد به نظر می‌رسد سیاستگذار خودرویی به دنبال عددسازی برای تحقق وعده‌های خود است. اما آمارها در زمینه توان شرکت‌های خودروساز برای تحقق این وعده‌ها چه می‌گویند؟
بررسی آمارهای آخرین ماه از فصل پاییز نشان می‌دهد شرکت‌های خودروساز در مجموع توانسته‌اند تولید حدود ۹۰هزار و ۱۵۰ دستگاه خودرو را نهایی کنند. چنانچه خودروسازان بخواهند در دی ماه به عنوان اولین ماه از فصل زمستان برنامه تکلیف شده را نهایی کنند باید حدود ۳۶هزار و ۳۰۰ دستگاه خودرو اضافه بر آمار آذرماه تولید کنند. به عبارت دیگر خودروسازان باید رشد تولیدی حدود ۴۰درصدی را تجربه کنند. این رشد تولید در شرایطی باید محقق شود که شرکت‌های خودروساز در ماه‌های گذشته نتوانسته‌اند این میزان رشد تولید ماهانه را در کارنامه خود ثبت کنند. بررسی ریز آمار تولید خودروسازان نشان‌دهنده این است که طی آذرماه نزدیک به ۸۰هزار و ۲۰۰ دستگاه خودروی سواری در خطوط تولید شرکت‌های خودروساز تکمیل شده است (سهم بالای این تیراژ تولید به سه خودروساز بزرگ کشور اختصاص داشته است) بنابراین نزدیک به ۸۹درصد تولید خودروی کشور در یک ماهه آذر را محصولات سواری به خود اختصاص داده‌اند. بعد از تولید سواری، تولید وانت در جایگاه دوم تیراژ آذرماه قرار دارد. خودروسازان تولید بیش از ۸۸۰۰ دستگاه وانت را نهایی کردند. تولید این تعداد وانت سهم حدود ۱۰درصدی از کل تولید خودرو را به خود اختصاص داده است.
باقی تیراژ تولید را محصولات تجاری سنگین مانند اتوبوس، مینی‌بوس، میدل‌باس، کامیون، کامیونت، کشنده و ون را به خود اختصاص داده‌اند. باتوجه به اینکه محصولات سواری سهم عمده‌ای در سبد تولید خودروی کشور به خود اختصاص می‌دهند بنابراین چنانچه قرار باشد رشد تولید ۴۰درصدی در دی ماه نسبت به مدت مشابه سال گذشته محقق شود این مهم از مسیر تولید سواری‌ها امکان تحقق دارد. اما برآوردهای سه خودروساز بزرگ کشور برای سه‌ماه پایانی سال‌جاری که در سایت کدال سازمان بورس منتشر شده نشان می‌دهد این برآوردها چندان با بلندپروازی‌های وزارت صمت منطبق نیست. آن‌طور که در سایت کدال آمده ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع تولید حدود ۳۱۱هزار و ۳۰۰ دستگاه خودرو را برای سه‌ماه پایانی سال‌جاری هدف‌گذاری کرده‌اند.
تولید این تعداد خودرو طی ۳ماه به آن معناست که سه خودروساز بزرگ کشور به طور متوسط باید ماهانه حدود ۱۰۳هزار دستگاه خودرو تولید کنند. از آنجا که اطلاعات منتشر شده خودروسازان در سایت کدال سازمان بورس، تولید وانت را هم شامل می‌شود بنابراین بعید است که به‌رغم تحقق برآورد ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، شرکت‌های فعال در زمینه تولید محصولات تجاری سنگین و خودروسازان خصوصی بتوانند طی سه‌ماه زمستان به طور متوسط هر ماه حدود ۲۳هزار دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید نهایی کنند.
بنابراین با توجه به آمارهای ارائه شده توسط سیاستگذار خودرویی و همچنین اطلاعات منتشر شده در سایت کدال سازمان بورس امکان تولید و عرضه ۱۳۰هزار دستگاه انواع خودرو به نسبت سال گذشته آن‌طور که رضا فاطمی‌امین وزیر صمت وعده آن را داده وجود ندارد.
