احتمال اختلال در زنجیره تامین جهانی/ همکاری خودرویی ایران و چین عمیق تر می شود؟
به گزارش خبرنگار خودروکار - ماموران گمرک آمریکا از بامداد شنبه شروع به دریافت تعرفه ۱۰ درصدی جدیدی کردند که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری این کشور، به طور یک‌جانبه بر واردات کالا از بسیاری از کشورها وضع کرده و قرار است از هفته آینده نرخ‌های بالاتری برای واردات از ۵۷ شریک تجاری بزرگ آمریکا اعمال شود.
تعرفههای جدیدی که دونالد ترامپ اعلام کرده، به‌ویژه تعرفه ۲۵ درصدی بر خودروهای وارداتی به آمریکا که از پنجشنبه ۱۴ فروردین‌ماه اجرایی شده هرچند به‌طور مستقیم تاثیری بر صنعت خودرو ایران نمی‌گذارد، اما تاثیر غیر مستقیم این اقدام بر صنعت خودرو ایران از چند جنبه قابل بررسی است.
این شرایط در حالیست که ایران در سال های اخیر و به واسطه اعمال تحریم ها چین را به تنهاترین شریک تجاری خود تبدیل کرده و این کشور در حال حاضر سهم بالایی در صنعت خودرو ایران دارد. از این رو اعمال تعرفه های جدید آمریکا می تواند تأثیرات چندجانبه‌ای بر همکاری خودرویی ایران و چین داشته باشند.
کارشناسان معتقدند بازار جهانی قطعات و مواد اولیه نخستین تاثیرپذیری را از تعیین این تعرفه ها خواهد داشت و تعرفههای جدید تعیین شده از سوی آمریکا بر خودروها و قطعات وارداتی که از ماه های آینده اعمال می‌شود، ممکن است زنجیره تأمین جهانی را با اختلالاتی همراه کند.
از آن جا که ایران برای تولید خودرو به واردات قطعات وابسته است و به دلیل اعمال تحریم ها این قطعات را اغلب از طریق واسطه‌ها تامین می کند بنابراین در صورت افزایش این تعرفه‌ها قیمت قطعات در بازار جهانی افزایش و یا عرضه محدود می شود که این امر در نهایت، هزینه تولید در ایران را نیز افزایش خواهد داد.
در عین حال تعرفههای آمریکا بر قطعات خودرو که از چین وارد می‌شوند می‌تواند هزینه تولید را برای شرکت‌های چینی افزایش دهد. در این شرایط، چین ممکن است به دنبال استفاده از ایران به‌عنوان پایگاهی برای تولید یا مونتاژ قطعات باشد تا هم تحریم‌ها را دور بزند و هم هزینه‌های ناشی از تعرفه‌ها را کاهش دهد که این امر می‌تواند همکاری‌های خودرویی دوجانبه را عمیق‌تر کند.
جنبه دیگر این اقدام که قابل بررسی است حوزه نفت و اقتصاد کلان است. ترامپ تهدید کرده که تعرفههای ثانویه‌ای بر کشورهایی که نفت ایران را خریداری می کنند اعمال خواهد کرد مگر اینکه ایران به مذاکرات تن دهد که در صورت عملی شدن این تهدید، درآمد نفتی ایران کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند بودجه صنعت خودروسازی را تحت تاثیر قرار دهد، چرا که صنعت خودرو در ایران تا اندازه ای به حمایت دولتی وابسته است.
از دیگر موارد تاثیرپذیر از اقدام اخیر آمریکا مبنی بر اعمال تعرفه های جدید، رقابت پذیری جهانی است. این امکان و احتمال وجود دارد که خودروسازان بزرگ همچون تویوتا، هیوندای یا شرکت های اروپایی با اعمال تعرفه های جدید ناگزیر به تولید در آمریکا شوند و در این شرایط این تغییر می تواند رقابت در بازارهایی که ایران به آن‌ها نیم‌نگاهی دارا را تشدید کرده و سهم اندک صادرات ایران را تهدید کند.
از سوی دیگر از آن جا که چین سهم به سزایی در صنعت خودرو ایران دارد تعیین تعرفه های جدید که عمدتاً بر کالاهای وارداتی از چین و دیگر کشورها اعمال می‌شوند، به‌طور خاص صنعت خودرو و قطعات مرتبط را هدف قرار خواهند داد و انگیزه چین برای همکاری با ایران را تقویت خواهد کرد.
پیش بینی می شود با اعمال تعرفههای سنگین بر خودروها و قطعات چینی در بازار آمریکا، شرکت‌های چینی با کاهش دسترسی به بازار بزرگ آمریکا مواجه شوند و این محدودیت می‌تواند چین را به سمت بازارهای جایگزین، از جمله ایران، سوق دهد و از آن جا که ایران به دلیل تحریم‌های طولانی‌مدت و وابستگی فزاینده به چین در صنعت خودرو، می‌تواند به‌عنوان مقصدی جذاب برای خودروسازان چینی که به دنبال جبران خسارات ناشی از تعرفه‌ها هستند، باشد.
در چنین شرایطی ایران می‌تواند از این موقعیت برای مذاکره مطلوب تر با شرکت‌های چینی استفاده کند. برای نمونه، ایران ممکن است شرایط بهتری برای انتقال فناوری، تولید مشترک و یا کاهش قیمت خودروهای چینی به دست آورد که این موضوع به‌ویژه در چارچوب برنامه ۲۵ ساله همکاری ایران و چین که شامل بندهایی برای همکاری خودرویی است، قابل توجه است.
اما در این میان احتمال دیگری وجود دارد و آن روی آوردن چین به بازارهای نزدیک تر و کم ریسک تری همچون مکزیک است که این موضوع می‌تواند همکاری با ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد، مگر اینکه ایران با ارائه مشوق‌های اقتصادی یا تضمین بازار، جذابیت خود را حفظ کند.
در مجموع هرچند اثر مستقیم تعرفههای جدید بر صنعت خودرو ایران به دلیل عدم صادرات خودرو به آمریکا و همچنین همکاری مستقیم و غیرمستقیم با این کشور صفر است، اما اثرات غیرمستقیم این تصمیم از طریق زنجیره تأمین، فشار بر اقتصاد نفتی و رقابت جهانی ممکن است به‌تدریج احساس شود.
البته توجه به این نکته ضروری است که با توجه به انزوای فعلی ایران از بازارهای غربی، این تأثیرات محدود و تدریجی خواهد بود، مگر اینکه سیاست‌های تحریمی یا تعرفه‌ای جدیدی به صورت مستقیم ایران را هدف قرار دهد.
همچنین پیش بینی می شود تعرفههای جدید آمریکا احتمال همکاری خودرویی ایران و چین را تقویت کند، زیرا چین به دنبال بازارهای جدید و دور زدن محدودیت‌ها خواهد بود و ایران می تواند از این فرصت برای گسترش شراکت خود بهره ببرد. با این حال، موفقیت این همکاری به توانایی ایران در ارائه شرایط رقابتی و مدیریت ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بستگی دارد. بنابراین انتظار می رود در کوتاه‌مدت، حضور خودروسازان چینی در ایران پررنگ‌تر شود، اما در بلندمدت، استراتژی‌های کلان چین و واکنش دیگر کشورها به تعرفه‌ها نیز تعیین‌کننده خواهد بود.
