سال های پایانی دهه هشتاد زمانی که همکاری خودروسازان اروپایی با صنایع خودرویی کشورمان در شرایط خوبی پیش می رفت به تدریج زمزمه هایی در خصوص واردات و مونتاژ برخی محصولات چینی در ایران شنیده شد.
به گزارش خودروکار، البته آن زمان به دلیل نبود محدودیت های مختلف برای واردات خودرو از کشورهای خارجی طرفداران نظریه همکاری با خودروسازان چینی با صدایی آهسته و نجواکنان و صرفا به جهت سنجش بازار نظریه همکاری با چینی ها را مطرح کردند. همکاری که میانه های دهه ۸۰ ابتدا با چری و کمی بعد از آن با ام وی ام قوت گرفت و روز به روز سهم بازار بالاتری را نصیب چینی ها کرد. در آن زمان بدون شک بدبین ترین تحلیلگر اقتصادی هم فکرش را نمی کرد با فاصله گذشت دو دهه حجم بالایی از صنعت خودروی کشورمان به تسخیر محصولات چینی در بیاید. روندی که با بازارسازی منطقی و استراتژیک چین شروع شد و با مدد گرفتن از مسایل سیاسی استراتژیک راه خود را ادامه داد. در این گزارش اما در نظر داریم حضور چینی ها در صنعت خودروی کشورمان را با محوریت حقوق مصرف کنندگان ارزیابی کنیم و بکوشیم تا به برخی از سوالات در این باره پاسخ دهیم.چین چگونه به جاده مخصوص نفوذ کرد؟
ورود خودروهای چینی به بازار ایران اگرچه امروز به امری عادی بدل شده و در خیابان به راحتی محصولات مختلف آن به چشم می خورد اما سال های ابتدایی فعالیت شان اصلا به این صورت نبود. اوایل دهه نود زمانی که خودروسازان داخلی رفته رفته مشغول مونتاژ کاری برای محصولات چینی می شدند، مشتریان اصلا روی خوشی به تولیدات آنها نشان نمی دادند. خودروهای چینی که نام شان با کیفیت پایین و افت شدید قیمت در زمانی کوتاه گره خورده بود با ارایه طرح های متنوع فروش و قیمت های بسیار پایین به صورت اقساطی بدون سود در تلاش بودند تا سهم بازار خود را به شرکت هایی نظیر رنو، پژو، کیا، هیوندایی و سایر محصولات با کیفیت بازار برسانند. با این همه اما به دلیل تنوع موجود در بازار همچنان تقاضا برای محصولات چینی پایین بود و مشتریان حتی محصولات داخلی ایران خودرو و سایپا را به ساخته های چینی ترجیح می دادند. شاید به این علت بود که چینی ها همکاری تولید خودروهای خود در ایران را ابتدا با شرکت هایی نظیر کرمان موتور، بم خودرو و راین خودرو شروع کردند و رفته رفته پس از قدرت گرفتن وارد خودروسازان بزرگ کشورمان شدند. البته نباید این نکته را از یاد برد که مهمترین عامل برای ایجاد سیطره خودروهای چینی بر بازار کشورمان به سال ۹۱ و شروع تحریم های هسته ای علیه کشورمان باز می گردد که همکاری خودروسازان بزرگ اروپایی را نیز تحت تاثیر قرار داد. این مهم سبب شد تا چینی ها علاوه بر خودروسازان خصوصی به دو خودروساز بزرگ کشورمان هم نفوذ کرده و به مونتاژ محصولات شان در خصوص تولید آنان بپردازند. امری که رفته رفته سایر خودروسازی های خصوص که به صورت محدود از برندهای خارجی نیز وارد می کردند را هم تحت تاثیر قرار داد و به نوعی شبیه یک ویروس تمام جاده مخصوص را در بر گرفت.
حیاط خلوت چینی ها در دوران تحریم
در سال های میانی دهه هشتاد چینی ها به دلیل تجربه بد خریداران ایرانی از محصولات شان و البته وجود تنوع در بازار خودروهای خارجی سعی بر تطهیر چهره ی برند خودروی چینی در ذهن خریداران ایرانی داشتند. اتفاقی که اگرچه به کندی و تنها در خصوص تعداد محدودی از محصولات چینی (آنهم به سبب تجربه خرید و استفاده از آن رخ داد) اما رفته رفته چاره ی دیگری برای مشتریان باقی نگذاشت. نگاهی به روند توسعه بازار محصولات چینی در ایران نشان می دهد که دو فاکتور اصلی مصرف پایین و قیمت ارزان از جمله محورهایی بود که چینی ها سعی داشتند با اتکا به محصولات خود در بازار را به فروش برسانند. سیاستی که با سهمیه بندی سوخت از یک سو و محدودیت های رنگارنگ برای سایر خودروسازی ها از سوی دیگر موجب شد صنعت خودروسازی ایران به حیاط خلوت برندهای چینی تبدیل شود. نگارنده به خاطر دارد که پیش از وقوع این اتفاق و حضور فعالانه و نزدیک به انحصاری چین در بازار خودروی ایران در بحبوحه امضای برجام همایش بین المللی صنعت خودروی ایران در زمان حضور محمدرضا نعمت زاده در وزارت صمت میزبان خودروسازان بزرگ اروپایی و آسیایی بود. به نوعی که تقاضا برای حضور در دوران جدید رفع تحریم ها برای آنان بسیار جذاب بود. زیرا شناخت آنان از صنعت خودروی ایران و تقاضای بالا برای خودرو در کشورمان امری نبود که شرکت های بزرگی نظیر رنو و پژو بتوانند از آن چشم پوشی کنند. اما با این وجود سیاست های اساسی حاکمیت در نگاه به شرق و تمایل بسیار زیاد برای همکاری با چین موجب شد حضور کمرنگ و قطره چکانی چینی ها در صنعت خودروی ایران به حضوری همه جانبه و پر سر و صدا بدل شود. خداحافظی شرکت های اروپایی بزرگ تولید کننده خودرو بخاطر تحریم ها از یک سو و ممنوعیت های مختلف برای واردات خودروهای خارجی (که اوج آن را در سال ۹۷ شاهد بودیم) صنعت خوردروی ایران را دو دستی تقدیم به چین کرد.
چرا چین؟ سیاست های اشتباه حاکمیت یا تحریم ها
یکی از مدیران شرکت های مونتاژکننده محصولات چینی که تمایلی به ذکر نامش نداشت در خصوص نگاهی به حضور چینی ها در کشورمان طی سال های اخیر و همینطور در شرایط کنونی گفت: باید در نظر داشته باشیم که همکاری با چینی ها به دوعلت عمده در کشورمان رواج پیدا کرد و همچنان نیز ادامه خواهد یافت. در ابتدا باید پذیرفت که صنعت خودروی ایران در دست شرکای سیاسی است که چین مهمترین آن است. زمانی به دلیل پول های بلوکه شده ایران سعی بر واردات خودروهای کره ای بود که اکنون به صورت رسمی این امر منتفی شده و حالا هم بازار واردات و هم صنعت مونتاژ خودروی ایران به دست چین افتاده است. در گذشته خودروهای چینی دچار افت قیمت شدید می شد و با وجود سیاست خودروهای ارزان و کم مصرفی که برندهای چینی داشتند باز با وجود رقابت در بازار خودروی ایران به سبب حضور برندهای خارجی، محصولات چینی حرفی برای گفتن نداشتند اما امروز دیگر وضع به روال سابق نیست. تقاضا برای خودرو از یک سو بسیار بالا است و تورم موجود در اقتصاد ایران رسما خودرو را کالایی سرمایه ای کرده است. نباید این را هم فراموش کنیم که مصرف کننده ایرانی در حال حاضر اصلا انتخاب دیگری ندارد و صرفا با لیستی بلند بالا از محصولات چینی مواجه است. این در حالی است که صنعت خودروی چین علیرغم پیشرفت هایی که در تکنولوژی و طراحی و تولید داشته اما همچنان در سبد محصولات برای مصرف کننده ایرانی خودروهای هیبریدی و برقی را در نظر نمی گیرد و به محصولات با فناوری یک دهه گذشته خود اکتفا می کند. در نتیجه این حضور پر رنگ به سبب تکنولوژی خودروهای چینی نیست و صرفا به انحصار موجود در بازار مربوط است. عامل دوم که در این بین اثر گذار است سیاست های غلط وزارت صمت در مورد واردات خودرو نظیر توقف کلی واردات، ممنوعیت برندهای پر طرفدار، ممنوعیت خودروهای کارکرده و البته در آخرین آیین نامه ها تعیین سقف قیمتی بسیار پایین است که در عمل راهی برای شرکت های واردکننده خودرو نمی گذارد به جز انتخاب از محصولات چینی و ارزان بازار جهانی که هیچ متقاضی ندارد. این امر به خودی خود در کنار این که مصرف کننده را از تکنولوژی روز محروم می کند، سبب می شود زیان های زیست محیطی و اقتصادی بسیاری به کشور تحمیل شود.
منبع: اقتصاد ۱۰۰
انتهای پیام/
روزنامه های اقتصادی
آخرین اخبار
