سازمان محیط زیست در مورد دیزل‌ها محافظه‌کارانه برخورد نکند

به گزارش خودروکار، موتور دیزل (اشتعال تراکمی) در سال ۱۸۹۰ میلادی بعد از موتورهای بنزینی (اشتعال جرقه‌ای) با هدف افزایش بازدهی انرژی از طریق افزایش نسبت تراکم موتورها توسط «دکتر رودلف دیزل» اختراع شد. کارکرد این نوع موتورها، برای خودروهای سنگین تجاری مثل اتوبوس و کامیون، لوکوموتیو و کشتی‌ها بود که مصرف سوخت بالایی دارند و نیازمند توان بالا هستند و برای کاربردهای مرتبط با خودروهای سواری، مقبول نیفتاد چون شتاب موتورهای دیزلی برای خودروهای سواری پایین بود تا اینکه در سال ۱۹۳۰ با اضافه کردن مجموعه‌ای از فناوری‌ها، موتورهای دیزلی در سواری‌ها نیز کاربرد پیدا کرد و به صورت گسترده تولید شد، به طوری‌که تاکنون سهم این خودروها در اروپا حدود ۵۰ درصد است.

دیزلی‌های سواری اولیه؛ به لحاظ تولید ذرات معلق نگران‌کننده بودند، برای همین هم در ایران قبل از انقلاب قانونی به تصویب رسید که بر اساس آن واردات و تولید خودروهای سواری دیزلی ممنوع اعلام شد تا اینکه حدود یک دهه پیش در زمزمه‌هایی مبنی بر ضرورت جایگزین موتور دیزلی به جای سواری بنزینی در کشور شنیده شد و با وجود تعریف طرح مطالعاتی در این باره، تولید آن به حاشیه رانده شد تا اینکه امسال مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو برای اخذ مجوز تولید سواری دیزلی به سازمان محیط زیست مراجعه کرد.

مخالفت سرسختانه سازمان محیط زیست با تولید سواری دیزلی و اصرار خودروساز از سوی دیگر، موضوعی است که این روزها محل مناقشه بسیار قرار گرفته است. آلایندگی موتور دیزل، نبود سوخت استاندارد و تجربه اروپا برای عبور تدریجی از تولید سواری دیزل و از همه مهمتر چرایی تلاش خودروسازان برای تولید سواری دیزلی ابهاماتی است که در گفت‌وگوی تفصیلی ایسنا با علی‌محمد احترام هیات علمی دانشکده مکانیک و انرژی دانشگاه بهشتی به آن پرداخته شده است.

این متخصص حوزه آلودگی هوا که پیش از این روی آلایندگی سواری دیزلی مطالعاتی هم داشته می‌گوید: هدف از توسعه سواری دیزلی توسعه سبد سوختی کشور و کاهش فشار روی بنزین است. برای همین هم سازمان محیط زیست باید در صدور مجوز تولید سواری علاوه بر مسائل محیط زیستی، به منابع انرژی کشور نیز توجه داشته باشد.

او همچنین ضمن انتقاد از عملکرد سازمان محیط زیست تاکید دارد که این سازمان به جای رفتار محافظه‌کارانه در برخورد با سواری دیزلی ، بهتر است ضعف خود را در پایش و نظارت بر تولید و عملکرد سواری‌های دیزلی تقویت کند.

می‌دانید که در شرایط فعلی عمده تمرکز مصرف سوخت کشور روی بنزین است و طبیعی است که وزارت نفت دنبال گسترده کردن سبد سوختی کشور باشد برای همین هم از سال‌ها پیش به خودروساز سفارش مطالعه، تولید و توسعه سواری دیزلی را داد.

واضح است که حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری روی بنزین وجود دارد و منطقاً در صورت تولید و توسعه موتورهای دیزلی، فشار روی بنزین کاسته و ریسک تامین آن هم کمتر می‌شود، بنابراین منطقی است که نهادهای مسئول تامین سوخت، تلاش کنند که با افزایش مصرف سوخت‌های متفاوت از جمله گازوئیل، فشار روی بنزین را کم و سبد سوختی کشور را تکمیل کند.

بله، نگرانی سازمان محیط زیست در مورد آلاینده‌های ناکس و دوده است. موتورهای دیزلی بالذات از این منظر آلاینده هستند اما در سال‌های گذشته با فناوری‌هایی جلوی انتشار ذرات معلق و ناکس ناشی از موتور دیزلی گرفته شده است و در دیزلی‌های جدید این مشکلات از طریق نصب فیلتر دوده و سیستم پاشش سوخت جدید حل شده است و حتی بررسی‌ها نشان می‌دهد که خروجی خودروهای دیزلی مجهز به فیلتر دوده از بنزینی‌ها نیز پاک‌تر است.

جالب است بدانید که در موتورهای بنزینی مشکل آلاینده ذرات ثانویه در فصول سرد وجود دارد و بخارات و گازها در مواجهه با محیط سرد و نور خورشید تبدیل به ذرات معلق ثانویه می‌شوند؛ اما در موتورهای دیزلی مجهز به فیلتر دوده این ایراد رفع شده که امتیازی برای موتورهای دیزلی به حساب می‌آید.

این نگرانی بجاست چون مشکلی که دیزلی‌ها دارند؛ ناکس است اما با فناوری به اسم بازگردانی دود یا EGR این مشکل برای رسیدن به استاندارد یور و۴ حل شده است و درست است سیستم‌های پس‌پالایش نصب‌شده روی سورای دیزلی ممکن است خوب عمل نکند که در این صورت قطعاً آلودگی وارد هوای شهرها می‌شود. همین ریسک آلودگی ذرات و ناکس است که سبب کاهش توجه دیزل سواری در اروپا در سال‌های اخیر شده است.

با این وجود سازمان محیط زیست موظف است به عنوان یک نهاد نظارتی از طریق اعمال قوانین سختگیرانه در مرحله تولید و مصرف از بروز تخلفاتی مبنی بر حذف قطعات کنترل آلودگی جلوگیری کند. همچنین این سازمان می‌تواند از طریق معاینه فنی جلوی تخلفات و در نتیجه بروز آلودگی هوا را بگیرد.

سواری دیزلی منسوخ نیست چون هنوز در سبد تولید خودرسازان اروپایی قرار دارد و اگر اقبال به آن در سال‌های اخیر کمتر شده به دلیل سیاست اروپا در راستای کاهش وابستگی به خاورمیانه در حوزه تامین سوخت است. برای همین سعی کرده‌اند که به سمت موتورهای برقی حرکت کنند اما تا چند سال پیش جزو خودروهای اصلی کشورهای اروپایی بود.

البته بعد از اتفاقی هم که در سال ۲۰۱۵ برای فولکس واگن رخ داد و در آمریکا تخلف این برند مشهور بعد از تست‌های متعدد محرز شد؛ جاذبه دیزلی هم تحت تاثیر قرار گرفت. با این حال هنوز در سبد تولید همه خودروسازهای مطرح دنیا، خودروی دیزلی، در کنار هیبرید، بنزینی و گازسوز وجود دارد. ضمن اینکه دیزلی برای سواری حداقل تا ۲۵ سال آینده در اروپا تولید خواهد شد حتی اگر در شرایط حاضر این نوع موتور در اولویت تولید نباشد.

ببینید همان‌طور که گفتم آلودگی دیزل‌ها حداقل روی کاغذ حل شده و به لحاظ شتاب و بازدهی هم بهتر از بنزینی‌ها هستند؛ اما ریسک آلودگی همچنان وجود دارد چون اگر اختلالی در فیلتر دوده یا سایر قطعات کنترل آلودگی دیزل ایجاد شود؛ به شدت آلوده‌کننده خواهد بود. با این وجود بخاطر این موضوع نمی‌توانیم کشور و خودروساز را از تولید این فناوری منع کنیم و به نظر من بهتر است سازمان محیط زیست قدرت پایش و کنترل خود را بالا ببرد.

ضمن اینکه برای تصمیم دراین زمینه باید همه ابعاد به‌ویژه سبد سوختی کشور هم در نظر گرفته شود، چون مصرف بنزین در ایران روزبه‌روز در حال افزایش است و با توجه به شرایط سیاسی تحمیلی بر کشور، امکان تامین آن از طریق تولید داخل سخت‌تر می‌شود، بنابراین سازمان محیط زیست نمی‌تواند به یک فناوری رایج در دنیا صرفاً به دلیل ریسک آلودگی هوا پاسخ منفی بدهد. چون علاوه بر محیط زیست سایر ابعاد از جمله سبد سوخت نیز باید مدنظر قرار گیرد که از نظر مدیریت انرژی کار منطقی است، ضمن اینکه میلیاردها تومان برای مطالعه و تولید سواری دیزلی از بیت‌المال هزینه شده است و مختصصانی روی این موضوع وقت گذاشته‌اند. 

به هر حال نمی‌توانیم این سرمایه‌گذاری را دور بریزیم، همچنین در شرایطی که وزیر نفت تأکید دارد که برای تأمین بنزین کشور دچار مشکل هستیم، به ناچار می‌توانیم به سمت تولید سورای دیزلی برویم. دقت داشته باشید که خط تولید سواری دیزلی در ایران وجود دارد و سازمان محیط زیست نمی‌تواند جلوی تولید خودرویی را که خط تولید آن وجود دارد؛ بگیرد.

سازمان محیط زیست به جای اینکه محافظه‌کارانه برخورد کند؛ بهتر است از دولت تقاضا کند که بودجه کافی به‌منظور تقویت تجهیزات پایش و نظارت در اختیارش قرار دهند. این ایراد که از سوی سازمان محیط زیست مطرح می‌شود مبنی بر اینکه در سواری دیزلی ممکن است فیلتر دوده یا EGR از کار بیفتد، وارد است، اما این سازمان باید از طریق پایش و اعمال جرایم سنگین برای متخلفان از انتشار ذرات معلق دیزلی‌ها خودداری کند.

در دنیا هم رایج نیست که تکنولوژی را محدود کنند، بلکه باید برای تکنولوژی حد و حدود تعیین کنند و خودروسازها با توجه به این محدودیت‌ها تصمیم بگیرند که آیا برای آنها صرفه اقتصادی دارد که به سمت تولید محصول مدنظر بروند یا نه؟. سازمان محیط زیست هم باید سیستم نظارتی را به قدری قوی کند که از هر نوع دستکاری در سیستم‌های پس‌پالایش سواری دیزلی مطلع شود و از شماره‌گذاری و تردد این خودروها جلوگیری کند. نباید تولید محصول سواری دیزلی را که از لحاظ استرتژیک و از لحاظ انرژی برای کشور مهم است؛ ممنوع کنیم. شاید مخالفت سازمان محیط زیست تا حدی به همین ضعف نظارت برمی‌گردد.

این ایراد وارد است. اتفاقاً مطالعات مربوط به تولید سواری گازسوز هم به سفارش وزارت نفت انجام شده و اگر از من نظر بخواهید می‌گویم بهتر است خودروسازان تولید گازسوز را در اولویت قرار دهند به جای سواری دیزل. اما بنا به دلایلی مثل مشکل شتاب موتور گازسوز، نبود جایگاه توزیع سوخت و نبود مخزن بزرگ گاز، ایده تولید انبوه موتور گازسوز به حاشیه رانده شده است.

همچنین زمانی که مطالعه روی سواری دیزلی در کشور ما انجام شد؛ تولید موتور دیزل در اروپا در اوج بود و حتی برخی خودروسازها بر اساس راهی که اروپا طی کرده بود؛ اعلام می‌کردند که آینده خودروها در دنیا سواری دیزل است. شاید اگر در آن مقطع که مطالعات مربوط به سواری دیزل در ایران آغاز شد؛ شرایط مشابه وضعیت موجود اروپا در افت تولید سواری دیزلی بود؛ شاید اصلاً به سمت تولید و توسعه موتور سواری دیزل حرکت نمی‌کردیم.

موافقم با شما که این ایراد و ابهام بزرگ باقی است که چرا سیاست‌گذاری کلان کشور به سمت تقویت پایه‌گازسوز حرکت نکرده است، چون اگر روی این موضوع تمرکز می‌شد می‌توانستیم موانع پیش روی خودروی پایه‌گازسوز را برداریم و با وجود منابع غنی گاز در کشور، مسیر موفقی در زمینه توسعه سبد سوختی کشور و در عین حال حفظ محیط زیست و بهبود کیفیت هوا داشته باشیم.

با اینکه توسعه سبد سوختی کشور دلیل عمده برای راه انداختن خط تولید سواری دیزلی مطرح می‌شود، اما بر کسی پوشیده نیست که کشور ما از سوخت دیزل یورو ۴ در همه نقاط کشور و در کلیه جایگاه‌ها برخوردار نیست و واضح است که سوخت‌گیری دیزل‌ها با گازوئیل غیر استاندارد، به سرعت تجیهزات کنترل آلودگی خودرو را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بنابراین بهتر نیست قبل از تلاش‌ها برای تولید سواری دیزلی، تامین سوخت استاندارد برای موتورهای دیزلی تضمین شود؟